هویت دیداری ؛ یکی ازمهم ترین شاخصه های شهر

مشهد – پونه حبیبی – خبرنگار همشهری : هویت که همان احساس تعلق خاطر افراد به مجموعه ای ازعناصر ازپیش شکل گرفته مادی ومعنوی تعریف می شود یکی ازمهم ترین مسائلی است که شهرهای امروزی به عنوان یک مساله چالش برانگیز باآن روبه رو هستند . بی هویتی وعدم احساس تعلق مردم نسبت به شهرشان موجب بی تفاوتی آنها نسبت به مسائل ومشکلات موجود درشهر می شود وبه نوعی آنها را با شهرشان بیگانه می کند. شاید یکی ازعلل ایجاد بی هویتی درمردم ، نبود تعریفی مناسب ازآن است . بسیاری ازمردم با خود فکر می کنند هویت هرشهر یعنی پیشینه تاریخی وسنت های قدیمی آن ، به همین علت می پندارند که زندگی مدرن امروز با زندگی براساس هویت منافات داشته واین دومساله درتقابل یکدیگر خواهند بود. اما آنچه اهمیت دارد این است که هویت دارای ابعاد مختلفی است که به فراخور زمان ومکان تغییر می کند وبا عناصر متفاوتی موجب ایجاد حس مشارکت وهم بستگی درمردم می شود.

هویت بصری ، یکی ازمهم ترین ابعاد هویتی

درهمین راستا دبیرجشنواره استقبال ازبهار مدیریت امورهنری شهرداری مشهد وکارشناس ارشد گرافیک با اشاره به هویت بصری به عنوان یکی ازابعاد هویت هرشهر گفت : هویت هرشهر دارای شاخصه های مختلفی است ویکی ازمهمترین ابعاد آن را هویت بصری تشکیل می دهد به آن معنا که هرشهر با توجه به شکل ، رنگ ، اندازه ، معماری ومبلمان شهری چه تصویری درذهن مردم خود دارد. احسان مهدوی افزود : مشهد دارای هویت مذهبی است ووجود حرم مطهر رضوی یکی ازمهمترین شاخصه های آن محسوب می شود اما حرم مطهر نیز با کنارهم قرارگرفتن دوگنبد طلایی وفیروزه ای ونقش آفرینی هریک از بهترین هنرمندان کشور درساخت آن ، یکی از شاهکارهای هنری مشهد است وبه عنوان یک هویت بصری مهم تلقی می شود. وی با اشاره به لزوم توجه به هویت بصری اذعان داشت : توجه به هویت مشهد ازدوجهت مردم وگردشگران وزائران دارای اهمیت است ؛ بخشی از هویت که به مردم بازمی گردد دررابطه با افزایش مسائل اخلاق مدارانه است زیرا اگر مردم نسبت به شهر خود احساس تعلق داشته باشند ، همشهریان خود را هم دوست خواهند داشت ودرکنارهم یک زندگی مسالمت آمیز ودرنتیجه شهری زیبا می سازند ویکی ازبهترین راهکارهای افزایش حس همبستگی درمردم ، استفاده ازهویت بصری است . ازسوی دیگر هویت بصری وافزایش زیبایی های شهر درجذب گردشگر اهمیت بالایی دارد وتعداد مسافرانی که درسال های اخیر درقالب گردشگر به مشهد آمده اند به علت وجود نمادهای شهری وتوجه به زیبایی ظاهری شهر افزایش یافته است ودرنتیجه افزایش گردشگر درشهر منجر به افزایش درآمد مردم می شود . وی ادامه داد : شاید بهترباشد تاثیر زیبایی شهر وتوجه به هویت بصری برروحیه مردم را با یک مثال توضیح دهم تا پیش از این که مهندس پژمان شهردار مشهد باشد ، مشهد به شهر خاکستری معروف بود چرا که به جزرنگ طلایی گنبد حرم مطهررضوی ، هیچ رنگ دیگری درمشهد خودنمایی نمی کرد وظاهر شهر اززیبایی چندانی برخوردار نبود. همین مساله روی اخلاق وخصوصیات مردم نیز تاثیر گذاشته بود وباعث شد مشهدی ها درمیان سایرشهرها به «عبوس» معروف شده باشند. اما درسال های اخیر دواتفاق مهم توسط شهرداری رخ داد؛ یکی این که درفضاسازی شهری ازترکیب رنگ های متنوع استفاده زیادی شد ودیگر ملقب نمودن مشهد با عنوان شهر بهشت بود که باعث شد نگاه مردم به شهر تغییر کند. اما این تغییر نگاه با دشواری های بسیاری همراه بود چراکه درابتدای کار وزمانی که ما مشغول آماده سازی نمادهای نخستین جشنواره استقبال ازبهار بودیم با مقاومت مردم وپرخاشگری آنها مواجه می شدیم ودربرخی مواقع نیز خسارت هایی به ابزار ساخت نمادها وارد می شد اما پس ازمدتی که مردم با نمادهای شهرداری ارتباط برقرار کردند ، نه تنها ازمقاومت ها وپرخاش های گذشته خبری نبود بلکه خود مردم پیگیر جشنواره های بعدی می شدند وبا کمک همین نمادها توانستیم فرهنگ شهروندی را ارتقا دهیم .

حرکت به سوی مفاهیم عمیق

مهدوی با اشاره به این که درحال حاضرنمادهای شهرداری مشهد به سوی مفهومی شدن درحال حرکت است گفت : درسال های اول که جشنواره استقبال ازبهار اجرا می شد هدف ما ایجاد شور ونشاط درمردم بود به همین علت ازرنگ های تند وهیجان انگیز وطرح هایی استفاده می کردیم که ملموس تر بودند اما پس از ارتباط مردم با این نمادها تصمیم گرفتیم طرح ها ورنگ نماد را به سمت مفهومی شدن پیش ببریم.

وی ادامه داد : آنچه برای ما اهمیت داشت این بود که به جای ایجاد هیجان های موقت درمردم تحرکات عمیق وماندگاری را درذهن آنها ایجاد کنیم وآنها را به فکرکردن درباره معنا ومفهوم هرنماد وارائه تحلیلی ازآن واداریم ودرحقیقت مردم را وارد دانشگاه بصری کرده ونگاه آنها را تعالی ببخشیم . ازسوی دیگر نمادهای ثابت شهرداری باید با رنگ ها وطرح هایی نجیب تر ساخته می شدند.

لزوم وقار درتلفیق هنر ومذهب

مهدوی با اشاره به این که تلفیق هنر ومذهب حساسیت های خاصی دارد اظهار داشت : تفکری که درعرف نسبت به کارمذهبی شکل گرفته بسیارسهل انگارانه است درحالی که کارمذهبی دارای سرمنشاهای بزرگی چون خداوند ، ائمه اطهار (ع) وانبیاست درنتیجه المان های مذهبی باید بسیار با دقت وعمیق طراحی شوند. درگذشته شعارنویسی هایی تحت عنوان هنر مذهبی انجام می شدکه نه تنها موثر نبود بلکه بسیار سبک وسطحی بود وبیشتر به هویت مذهبی لطمه وارد می کرد.

وی ادامه داد : ما سعی کرده ایم چهره جدیدی ازتلفیق هنر ومذهب به نمایش بگذاریم که شاید درنگاه اول ، مذهب به طورشاخص درآن نمود نداشته باشد ، اما سرشار ازمفاهیم مذهبی است که علاوه برانتزاعی بودن ، زیبایی وپیچیدگی دارد چرا که کاردرحوزه مذهب امر بسیار پیچیده ای است که ازجمله این کارها می توان به طرح بسم الله درخیابان بلوارفرودگاه وتصویرسازی هجرت امام رضا(ع) درخیابان فرودگاه اشاره کرد.

وی اظهارکرد : درسال های اخیر کارهای هنری ما چهره مدرن به خود گرفته است چرا که اگر هنرمدرن نشود ونتواند جای خود را در میان مردم پیدا کند نمی تواند ارتباطی با آنها برقرارکند به همین علت است که آثار والمان های هنری امسال آمیختگی بیشتری بازندگی مردم دارد وبرخی ازمردم فکر می کنند تعداد المان های شهری کاهش یافته است درحالی که سعی شده است که این المان ها دردل عناصر موجود درمحیط زندگی مردم شکل بگیرد مانند نوارهای رنگی به هم آمیخته ای که درایستگاه های مترو وجود دارد وجلوه ای مدرن از کاشیکاری های حرم مطهر رضوی است .

بیلبوردهای تبلیغاتی توفیق اجباری درشهر

مهدوی با اشاره به این که بیلبوردها وتابلوهای تبلیغاتی درشهر ، تنها فضایی برای خودنمایی سرمایه داران فراهم کرده است افزود : تابلوهای تبلیغاتی که دائماً درحال افزایش هستند برای مردم شهر فایده چندانی ندارند وشاید ازبین 100 نفر بیننده این تابلوها فقط یک نفر از شرکت تبلیغاتی مربوطه خریدی انجام دهد یا قراردادی با آنها منعقد کند اما سایر مردم هیچ استفاده ای ازآنها نمی کنند درحالی که همه مردم آنها را مشاهده می کنند وباید این حق را داشته باشند که بتوانند ازآنچه می بینند بهره ای هرچند درحد یک لبخند ببرند.

وی ادامه داد : بنابراین تبلیغات نیز باید به گونه ای جذابیت داشته باشد که خلاقیت ونشاط را برای هربیننده ایجاد کند وکسانی که آن را برای مدتی می بینند درکنارمشاهده تبلیغات ، به نکته مفیدی نیز دست پیدا کنند واین ظرافت می تواندحتی دریک خط زیبا خلاصه شود.

وی بیان کرد : روی این امر نظارتی وجود ندارد وچنین تبلیغاتی نیاز به کارشناسان متخصص ومطالعات بسیارزیاد دارد.